Vitaminler ve besinsel katkı maddeleri yararlı mı, gerekli mi? Bilimsel çalışmalar ne diyor? Tıp sektöründe metalaşma ve sahtekarlık. Kardiyoloji ve İç Hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Mehmet Emin Korkmaz ile konuşuyoruz.
Vitaminler, en genel tanımla, 19. yüzyılda biyoloji ve kimyanın örtüşmesiyle ortaya çıkan biyokimya alanında keşfedilen ve metabolik olarak küçük miktarlarda ihtiyaç duyduğumuz organik moleküller.
Vitamin kavramı ilk kez Polonya asıllı biyokimyacı Kazimierz (Casimir) Funk tarafından 1912'de formüle ediliyor.
Yaklaşık 100 sene önce var olmayan vitamin üretme ve pazarlama sektörü, bugünlerde yüzlerce milyar dolarlık dev bir endüstriye dönüşmüş durumda.
Peki hangi vitaminler ne işe yarar? Vitaminleri her durumda ek olarak almamız gerekli mi? Tıp araştırmaları bu konuda ne diyor?
— / —
Dönem dönem, farklı vitaminlerin özellikle gündeme geldiğini ve pazarlamasının hızlandığını görüyoruz.
Örneğin, 1990'larda C vitamini çok gündemdeydi. B vitaminleri, E ve son olarak D vitamini, her derde deva olabilecek sihirli çözümler gibi sunuluyor.
Bunun ne kadarı doğru?
Farklı işlevleri olan farklı vitaminlerin, vücudumuz tarafından sentezlenemediği durumlarda belirli oranlarda alınması, önemli bozuklukları engelleyebiliyor.
Bizim sorumuz, bu vitaminlerin gıdalardan yeterince sağlandığı durumlarda, ek vitamin yüklemesinin faydalı olup olmadığı.
— / —
Zaman zaman önemli bilimciler bu konuda anlaşmazlığa düşüyor.
Örneğin, C vitamini ününü 20. yüzyılın en önemli bilimcilerinden, iki Nobel ödüllü biyokimyacı Linus Pauling'in "mega doz” vitamin yüklemesiyle daha uzun yaşayacağımız ve kendimizi daha iyi hissedeceğimiz iddiasına borçlu.
— / —
Daha önce konuğumuz olmuş olan Dr. Işıl Arıcan'ın da Yalansavar sitesinde C ve D vitamini üzerine iki kapsamlı ve bilgilendirici yazısı var. Yazıların sonundaki kaynakçala da, daha fazla bilgi edinmek isteyenler için özellikle faydalı.
https://yalansavar.org/2013/03/11/c-vitamini-mucize-mi-yoksa-safsata-mi/
https://yalansavar.org/2015/08/21/guneslenme-dosyasi-1-uv-isinlari-d-vitamini-ve-kanser/
— / —
Pauling’in C vitamini hakkındaki iddiaları bugün geçerliliğini yitirmiş gibi duruyor.
Fakat günümüzde, hekimler de dahil pek çok kişinin, farklı tür vitaminlerin kilo kaybından gençleşmeye kadar pek çok derde deva olarak pazarlanmasına katkıda bulunduğunu, şarlatanlıktan sahtekarlığa uzanan bir çizgide bu dev sektörün parçası olduklarını görüyoruz.
— / —
Kısacası, vitaminler ve besinsel katkılar, pek çok açıdan hem canlı hem de tartışmalı bir alan.
Peki kime, neye güveneceğiz?
Vitamin eklemesi yapmalı mıyız, nasıl karar vermeliyiz, hangi kaynaklara danışmalıyız?
Ben bu gibi durumlarda, şu ya da bu vitamini pazarlamaya çalışan kişilerin söylediklerine değil, güvenilir kurumlar tarafından yapılmış kapsamlı tıp araştırmalarının sağladığı verilere dayanarak karar vermeyi doğru buluyorum.
Örneğin, 2020'de yayımlanmış bir özet makale, halihazırdaki veriler ışığında vitaminlerin veya balık yağının, besin noksanlığı olmayan durumlarda, hastalıkları önlemede etkili olmadığı sonucuna ulaşmış.
2013 yılından bir genel değerlendirme makalesi de, vitaminlerin ve besinsel katkı maddelerinin, kalp ve damar hastalıkları ve kanseri önlemede, kayda değer bir etkisi olmadığını söylüyor.
— / —
Bu iki makale ve kullandığım görseller için, vitaminler konusunu uzun süredir bilimsel yayınlardan takip eden konuğumuz Prof. Mehmet Korkmaz'a teşekkür ederim.
Kendisinin konuyla ilgili yazıları, videoları ve diğer faydalı kaynaklar için, şuraya bakabilirsiniz:
https://drmehmeteminkorkmaz.com
— / —
Bilimsel çalışmaların sürekli olarak yenilendiğini, tıp bilgisinin gelişirken sürekli olarak yeni verilere ulaşıldığını biliyoruz. Ama elimizde olan en güvenilir veri kümesi, en son çalışmalardan geliyor.
Tıp sektöründe pazarlamanın rolü artarken, bunu unutmamak gerek diyerek, bitireyim.
